سومین جلسه از سلسله نشست‌های «گفتگو با اساتید و صاحب نظران و انتقال تجربیات پژوهشی» به همت معاونت پژوهش مرکز آموزش‌های غیرحضوری و با ارائه «دکتر مهدی نورمحمدی» برگزار شد.
در این جلسه که به صورت مجازی برگزار گردید جناب استاد مهدی نور محمدی، مدیر کارگروه تاریخ اسلام در مرکز آموزش‌های غیرحضوری به تبیین مهم‌ترین عامل موفقیت در عرصه پژوهش پرداخت. از نظر ایشان درک و شناخت و معرفت پژوهشگر نسبت به مقوله پژوهش از اهم امور است؛ هنگامی که انسان چیزی را مفید تشخیص داد و آن را درست دانست، تلاش خود را برای آن امر خواهد کرد تا به درستی انجام دهد.
پژوهشگر گروه تاریخ تشیع پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مهم‌ترین مسأله در عالم هستی را مسأله حقیقت عنوان کرد و تصریح نمود: در عالم هستی مسأله حقیقت مهم‌ترین چیز است؛ یکی از اسامی خداوند حق است و خداوند حق مطلق است. طبعاً حقیقت تا کشف نشده باشد ارزشی ندارد. پژوهش مسیر و تکنیک کشف حقیقت است و عرصه‌های جانبی مثل تبلیغ و فرهنگ و ... وابسته به این مرحله هستند. یک مبلغ یا هنرمند عرصه فرهنگی و ... ابتدا باید حقیقت بر او کشف شود تا بتواند حقیقت را ترویج کند، پس اولین مسأله کشف حقیقت است. پژوهش نه تنها وسیله کشف حقیقت است، بلکه ابزار دفاع از حقیقت نیز هست. همیشه حقیقت ممزوج و آمیخته با خدعه و فریب و ناراستی می‌شود و پژوهش است که می‌تواند زواید و زخرف‌ها را از حقیقت بردارد و این همان دفاع از حق و حقیقت است که با پژوهش انجام می‌گیرد. پس پژوهش تنها راه کشف حقیقت و نیز دفاع از حقیقت است. حال اگر حقیقت مشخص شود لکن ماندگار نباشد بی‌فایده خواهد بود؛ راه ماندگاری پژوهش ثبت و کتابت است. پژوهشی ماندگار می‌شود که به قلم درآید. چنان‌که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «قَیِّدُوا العِلْمَ بِالکِتابَةِ»؛ با نگارش، دانش را در بند خویش کشید.
دکتر نورمحمدی با طرح این سؤال که آیا هرگونه نوشتنی پژوهش است؟ به بیان میزان و معیار پژوهش استاندارد پرداخت و بیان داشت: مکتوبی ارزشمند است که روشمند باشد. مکتوب ارزشمند یعنی مکتوب روشمند. اگر در پژوهش روش رعایت نشود، ارزشمند نخواهد بود؛ زیرا روشمندی در هر کاری باعث زیبایی و استحکام کار می‌شود. روشمندی در پژوهش فواید و برکات بالایی را به همراه خواهد داشت. پژوهش روشمند باعث سرعت در کار می‌شود. روش به مثابه نقشه راه است. علاوه بر اینکه خواننده نیز در چنین پژوهشی می‌تواند با سرعت بالاتری مطالعه را انجام دهد.
ایشان هم‌چنین کسب برخی مهارت‌ها را برای یک پژوهشگر الزامی دانست. این مهارت‌ها علاوه بر سرعت دادن به پژوهش باعث ایجاد انگیزه نیز خواهد شد. آشنایی با رایانه و مهارت‌های مربوط به تایپ و در قدم دوم آشنایی با نرمافزارهای علوم اسلامی و نرمافزارهای اختصاصی گرایش پژوهشگر و آشنایی با مقالات و مجلات، آشنایی با جهان علم و پژوهش و نوآوری‌های پژوهشی جهان علم از الزامات کار است.
جناب آقای نور محمدی بی‌خبری از عالم علم و پژوهش و نوآوری‌های پژوهشی را برای طالب پژوهش از علل بی‌انگیزه‌گی برشمرد. ایشان تصریح نمود: اگر طلبه بداند بسیاری از کشورهای اروپایی و غربی، پژوهشگران تراز اول در عرصه تاریخ پژوهی، علوم اسلامی و اسلام شناسی دارند و بسیاری از مصادر و منابع تاریخی که موجود و مورد رجوع است، توسط محققان خارجی نسخه شناسی شده و به چاپ رسیده است، مسلما با دغدغه بیشتری وارد عرصه پژوهش می‌شود.
البته در مسیر پژوهش مشکلات بسیاری وجود دارد و درمیان بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین پژوهشگران علوم در غرب و شرق، و در علوم انسانی اسلامی یا غیر اسلامی، حتی یک محقق برجسته پیدا نمی‌کنید که درگیر با مشکلات مهم نباشد. بیشتر ستارگان علوم انسانی در کنج عزلت و در فقر و سختی از دنیا رفته‌اند و در عین حال، کتاب‌های آنان از کتب دست اول آن علم به‌شمار می‌آید. پس سختی‌ها را مانع پژوهش ندانیم. تجربیات نیز به ما ثابت کرده است که در شرایط سخت بهتر کار می‌کنیم. شاید اغراق نباشد اگر بگوییم صدرصد آثار فاخر در دورانی نگاشته شده‌اند که نگارندگان بیشترین سختی حیات خود را تجربه می‌کردند. پس هرچه مشکلات بیشتر شود مصمم‌تر می‌شویم و به راه خود با استواری ادامه خواهیم داد.
مدیر کارگروه تاریخ اسلام مرکز آموزش‌های غیرحضوری بیان کرد: در کنار این مسائل نباید از این مسأله غفلت کرد که هر کسی را بهر کاری ساخته‌اند. این یک اصل مسلم عقلی است. اگر ما انواع عرصه‌هایی که می‌توانیم به آن‌ها وارد شویم را دست‌کم به عرصه‌های «پژوهش»، «تدریس و آموزش»، و «تبلیغ و ترویج» تقسیم کنیم، باید تشخیص دهیم برای کدام عرصه ساخته شده‌ایم. اگر این نکته مشخص شد با قوت و قدرت راه را ادامه خواهیم داد.
ایشان نشانه‌هایی را برای تشخیص صلاحیت فرد در عرصه پژوهش به شرحی که ذکر می‌شود برشمرد:
• روحیه پژوهشگری: پژوهشگر باید شیفته و عاشق کشف حقیقت باشد و هر چیزی که می‌شنود را به راحتی قبول نکند؛ یعنی از روح پژوهشگری برخوردار باشد.
• همت مضاعف: پژوهشگری نیاز به کار و پشتکار دارد. باید وقت‌ها را غنیمت دانست و از آن استفاده مفید و بهینه کرد. اراده و همت برای همه لازم است، لکن برای پژوهشگر باید مضاعف باشد.
• طبع بلند: تا جایی که روش پژوهشگری اقتضا می‌کند باید پیش بروید و به کم قانع نباشید.
• عدم تعصب: نباید یک پژوهشگر روی یک مسأله تعصب داشته باشد.
• ظرفیت بالا: باید مخالف خود را بتوانید تحمل کنید و با سعه صدر حرف خود را ثابت کنید. عرصه پژوهش عرصه صبر و تحمل و متانت است.
• منصف بودن: آنچه برای خود می‌پسندید برای مخالف خود نیز بپسندید.
• کنترل احساسات: اگر احساساتی شوید و قلم بلرزد، مخالف از آن استفاده می‌برد و به جای منفعت، ضرر و ضربه وارد می شود.
در پایان آقای دکتر مهدی نورمحمدی پیش‌نیازهای کلی پژوهشگری را متذکر شدند:
اولاً پژوهشگر باید قلم خود را تقویت کند. با خواندن آثار نویسندگان خوب و قوی قلم خود را تقویت کنید. بسیار بخوانید و بسیار بنویسید.
ثانیاً تسلط بر زبان انگلیسی و عربی از مهارت‌های الزامی یک پژوهشگر است. درک و تسلط متون عربی، حداقل مهارتی است که یک پژوهشگر باید داشته باشد. کلیت متن را باید بتواند به درستی فهم کند.
ثالثاً: تسلط بر رایانه و برنامه‌های تایپ به صورت عمومی و بر نرم‌افزارها به صورت تخصصی.
علاقمندان جهت مشاهده فایل ضبط شده نشست می‌توانند به آدرس: «صفحه خانگی > جلسات توجیهی > جلسات توجیهی پژوهش > نشست‌های علمی» مراجعه نمایند.
