به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، خانواده، نهادی است که با وجود تحولات اساسی جامعه، در اهداف و کارکردهای خود ثابت مانده و هنوز در همه جوامع اهمیت اساسی دارد. خانواده، مناسبترین نظام برای تأمین نیازهای روحی و معنوی بشر است و بهترین بستر را برای تأمین امنیت و آرامش روانی اعضا، پرورش نسل جدید، اجتماعی کردن فرزندان و برآورده ساختن نیازهای عاطفی افراد فراهم میآورد. در عصر حاضر، با اثرپذیری از تحولات اجتماعی، صنعتی و علمی، در بیشتر جوامع از جمله ایران، مشکلات متعددی برای خانواده پدید آمده است.
خانواده موفق یعنى تپیدن یک قلب در سینه همه اعضاى آن، یعنى روحى مشترک در چندین کالبد که باعث مى‌شود همگام و همراه یکدیگر به سمت کمال ره بپیمایند. در این خانواده، وحدت، هماهنگى و انسجام اهمیت بسیار دارد، تفرقه جایى ندارد و کارها با شور و مشورت سرانجام مى گیرند.
ارزش‌هایی که هویت‌ها را تفسیر می‌کند
در سال‌های اخیر دنیا شاهد رشد انفجاری در استفاده از تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات به ویژه موبایل بوده است. در حقیقت موبایل یکی از فناوری‌های مدرن است که به اشکال مختلف ارزش‌ها، باورها، نگرش‌ها، هنجارها و الگوهای فرهنگی دوران ماقبل خود را تحت تأثیر قرار داده است؛ تنوع و تکثر فرهنگی، شبکه‌ای شدن جامعه، تکثر فرهنگی و تکثر هویت‌ها را تولید، بازتولید و تفسیر می‌کند. هم‌اکنون موبایل در عرصه‌های مختلف زندگی روزمره انسان‌ها حضور یافته و با توجه به پتانسیل‌هایی همچون همیشه در دسترس بودن، ارتباطات در حرکت، امنیت حریم خصوصی، چندکاره بودن، کاهش امکان کنترل خانواده بر فرزندان، افزایش اقتدار فرد و همه جایی بودن به سرعت از یک ابزار فنی صرف تبدیل به یک کالای فرهنگی و اجتماعی از یک سو و تأثیرگذار بر این عرصه از سوی دیگر شده است.
20 درصد از طلاق‌ها به دلیل حضور در فضای مجازی است
مجید ابهری، رفتارشناس اجتماعی، با اشاره به این موضوع که متوسط ارتباط گفتاری در خانواده‌های ایرانی 17 دقیقه در روز است، گفت: با توجه به گرفتاری‌های شغلی مشکلات اجتماعی و اقتصادی امروزه ارتباط عاطفی و گفتاری در خانوادهها کمتر شده است.
وی افزود: دو عامل سبب کمرنگ شدن روابط گفتاری و عاطفی در بین خانوادهها شده است. اول سریال‌های ماهواره‌ای و فیلم‌های مربوطه که وقت سازنده و مفید کنار هم بودن را می‌گیرد و دوم حضور در شبکه‌های مجازی و نرم‌افزارهای تلفن همراه است که وقت مفید اصلی خانواده را گرفته بطوری که هر یک از اعضای خانواده تلفن همراه در دست و در شبکه‌های مختلف به گردش می‌پردازند.
این پژوهشگر ادامه داد: همین دو عامل باعث بروز اختلافات زناشویی شده و بعضی از طلاق‌ها و جدایی‌های عاطفی بخاطر دوستی‌های غیرمنطقی در این گونه شبکه‌ها اتفاق می‌افتد.
وی بیان کرد: امروزه دیگر از آن جمع‌های خانوادگی پر از مهر و صمیمیت خبری نیست، اگر وقتی باقی بماند صرف حضور در شبکه‌های اجتماعی می‌شود و همین موضوع سبب شکاف تربیتی در خانواده بین والدین و فرزندان است، تا آنجا که بعضی از جوانان توسط افراد مختلف فریب خورده و به سوی آسیب‌های مختلف کشانده می‌شود.
ابهری اظهار کرد: ایجاد سرگرمی‌های مناسب برای خانواده، بیان آسیب‌های این گونه شبکه‌ها، احیای سبک زندگی اسلامی – ایرانی، در مسیر رفت‌وآمدهای خانوادگی و فامیلی اصلی‌ترین روش‌های مقابله با این گونه وقت‌کشی‌ها و ناهنجاری‌ها می باشد.
این آسیب‌شناس اجتماعی تصریح کرد: 20 درصد از طلاق‌ها به خاطر حضور در این گونه شبکه‌ها و ایجاد دوستی‌های مناسب است.
وی بیان کرد: اصلی‌ترین راهنمایی به خانوادهها احیای روابط عاطفی و برقراری ارتباطات خانوادگی و احیای سبک زندگی اصیل اسلامی و ایرانی است؛ چرا که سرگرمی‌های سنتی در جمع‌های فامیلی نه تنها باعث ایجاد نشاط و شادی می‌شود، بلکه صمیمیت و روابط عاطفی نیز تحکیم می‌یابد.
تنها نگرانی از فرزندان کافی نیست/ ایجاد عارضه به دلیل عدم پذیرش
در ادامه علی اکبر جلالی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران، با اشاره به ضرورت‌های مواجه شدن با فضای مجازی اظهار کرد: این یک واقعیتی است که با ورود هر فناوری به جامعه، همه امور اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جوامع تحت تأثیرقرار می‌گیرد که بعضی از کشورها این پدیده را می‌پذیرند و برای آن راهکار می‌یابند، برخی دیگر همچون ایران با توجه به تعصباتش بر اصول خود تأکید دارد و به راحتی با این فناوری کنار نمی‌آید و استفاده مناسب از این فناوری را به تأخیر می‌اندازند و در نهایت دچار عارضه بسیار می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران تصریح کرد: سال‌ها پیش با ورود اینترنت به کشور حتی به عنوان کارشناس اجازه بیان نام اینترنت را در صداوسیما نداشتم در حالی که مردم در همان زمان در سایت‌ها فعالیت می‌کردند. بعدها اینترنت به صورت قانونی پذیرفته شد و همه شرکت‌ها و دستگاه‌های دولتی از این تکنولوژی استفاده کردند و به پیشرفت‌هایی دست یافتند.
وی بیان کرد: امروزه والدین نمی‌توانند در برابر استفاده فرزندان‌شان از اینترنت اقداماتی انجام دهند. آنها تنها سعی می‌کنند آروزهای‌شان را به فرزندان‌شان تلقین کنند. برای مثال والدین دوست دارند که فرزندان‌شان به سایت‌های آموزشی مناسب مراجعه کنند و در ارتقای تحصیلات‌شان از فضای مجازی بهره‌مند شوند اما آیا واقعا این اتفاق می‌افتد؟
جلالی اظهار کرد: فرزندان استفاده از فضای مجازی و یافتن سایت‌ها را از دوستان‌شان یاد می‌گیرند چراکه والدین آشنا به این فضای نوین نیستند.
وی بیان کرد: ما باید محتوای خوبی را در سطح کشور تولید کنیم تا زمانی که فرزندان و کاربران وارد این فضای نوین می‌شوند بتوانند از مطالب مناسب آن بهره‌مند شوند و حتی این محتواها آنقدر باید جذاب باشد که فرزندان خودشان به سراغ این محتوای مناسب بروند.
این کارشناس فضای مجازی تصریح کرد: فرزندان امروز به لحاظ دانایی از والدین جلوترند و والدین هم نگران این موضوع هستند درحالی که تنها با نگرانی هیچ کاری نمی‌توان انجام داد.
وی بیان کرد: به خانوادهها توصیه می‌شود که فرزندان‌شان را در فضای مجازی همراه کنند نه اینکه دائما به آنها بگویند که فضای مجازی چیزی جز فساد ندارد. همچنین مسئولان هم انقدر نگران نشوند که با قوانین سخت‌گیری جلوی توسعه شبکه‌های مجازی شوند.
جلالی اظهار کرد: هر روز مسئولان دم از ایجاد موتور جستجوگر و شبکه ملی ارتباطات می‌زند درحالی که هنوز خبری نیست.
محدودیت اثری ندارد
وی بیان کرد: خانوادهها اگر بچه‌ها را در فضای مجازی محدود کنند دیگر بی اثر است و به نوعی خود را سبک کرده‌اند. خانوادهها با همکاری دولت و خود نظام باید تلاش کنند تا فضای مناسبی را در فضای مجازی ایجاد کنند تا جایی که دیگر فرزندان سر از هر سایت مستهجن و نامناسبی درنیایند.
بهره‌گیری نادرست از تکنولوژی منجر به پیامدهای ناخواسته می‌شود
نوآوری‌های رسانه‌ای افزون بر مزیت‌ها و سودهایی برای انسان و زندگی او، آسیب‌ها و زیان‌هایی نیز دارد که بیشتر این زیان‌ها به نوع استفاده و در واقع افراط و تفریط در بکارگیری آنها برمی‌گردد؛ به گونه‌ای که استفاده درست و مناسب از یک وسیله، شیوه یا فن به تسهیل امروز زندگی انسان منجر شده و بهره‌گیری نادرست از آنها ممکن است پیامدهای ناخواسته و ناخوشایندی برای او به بار آورد.
25 درصد از جوانان به اینترنت معتاد هستند
طبق نتایج پژوهش، 25 درصد جوانانی که کمتر از 30 سال دارند دچار مشکل اعتیاد به اینترنت هستند به این معنا که روزانه بیش از دو ساعت و نیم از وقت خود را در فضای مجازی می‌گذرانند. همچنین 90 درصد از جوانان انگیزه و قصد اصلی خود از مشارکت خود در فضای مجازی را عضویت و حضور در شبکه‌های اجتماعی برشمردند و فقط 10 تا 15 درصد از آنها انگیزه اصلی خود را بهره‌برداری و استفاده علمی و تحقیقی عنوان کردند.
احساس تنهایی خانوادهها را به فضای مجازی می‌کشاند
در ادامه مینا علمداری، کارشناس روانشناس اظهار کرد: فضای مجازی به شکل و شیوه‌ای که اکنون دارد انسان‌ها را به خود معتاد کرده است. جوانان به جای آنکه در کنار اعضای خانواده بنشیند و باهم گفت‌وگو داشته باشند به امکانات مختلف در فضای مجازی روی آورده‌اند و این یک ارتباط و تعامل ساختگی و کاذب است.
وی افزود: سست شدن ارتباطات خانوادگی و فامیلی از یک سو و ضربه روحی و روانی حاصل از ارتباطات ساختگی و کاذب فضای مجازی از سوی دیگر می‌تواند خطرات جبران‌ناپذیری را برای جوانان به همراه داشته باشد؛ ضمن آنکه آنها را بیش از پیش به سمت تنهایی و احساس تنهایی سوق می‌دهد.
این کارشناس تصریح کرد: توسعه فضای مجازی و عمومیت یافتن آن موجب شده است که صحبت کردن و حرف زدن با دیگران به آرزویی تبدیل شود که تحقق آن گاه آسان به نظر نمی‌رسد.
انسان‌ها به شکل موزاییکی در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند.
کاهش ارتباط مستقیم و رو در روی افراد، از جنبه‌های منفی ارتباطات در فضای مجازی است هرچند انسان‌ها در کنار یکدیگر و حتی در یک خانواده زندگی می‌کنند با این حال فاصله زیادی از یکدیگر دارند و شاید یکی از دلایل اصلی آن کاهش ارتباط شفاهی افراد با دیگران است. صدها میلیون نفر از کاربران اینترنت عضو صدها شبکه اجتماعی مختلف هستند و بخشی از فعالیت آنلاین روزانه‌شان در این سایت‌ها می‌گذرد. مطالعه استفاده کاربران نشان می‌دهد بطور میانگین اعضای این سایت‌ها پنج روز در هفته و چهاربار در روز به صفحات‌شان سر می‌زنند.
موبایل شکل جدیدی از کنش‌های متقابل
موبایل شکل‌های جدیدی از کنش‌های متقابل شبکه‌ای شده را پدیدار می‌کند. زمان بی‌زمان و فضای جریان‌دار را در زندگی مردم افزایش می‌دهد و به عبارتی موبایل همان روندی را که با اینترنت و جامعه شبکه‌ای شروع شده بود، تشدید می‌کند.
مدیریت زمان؛ بهترین روش برای استفاده از فضای مجازی
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین محمد داوودی نژاد، کارشناس امور تربیتی، با اشاره به این موضوع که فضای مجازی را باید مدیریت کرد، گفت: ما باید فضای مجازی را مدیریت کنیم به عبارتی خانوادهها باید استفاده از فضای مجازی را آموزش ببینند و بتوانند زمان‌شان را طوری مدیریت کنند تا استفاده از فضای مجازی در ساعت مشخصی از روز باشد تا این فضای نوین همه زندگی‌شان را تحت‌الشعاع قرار ندهند.
وی بیان کرد: از فضای مجازی می‌توان به عنوان فرصت برای تعامل بیشتر استفاده کرد، نباید همیشه دید منفی نداشته باشیم ممکن است اعضای خانواده باهم عضو یک شبکه باشند و از این شبکه ها برای ارتباط باهم استفاده کنند.
این کارشناس امور تربیتی تصریح کرد: خانوادهها باید برنامه‌ریزی هایی داشته باشند تا زمانی که با یکدیگرند، بتوانند تعامل کنند. برای مثال برنامه‌هایی طراحی کنند تا نیازمند مشارکت همه باشند. فعالیت‌های دسته‌جمعی همچون کتاب خواندن و بحث درباره موضوعاتی که در خانواده مطرح می‌شود از جمله این موضوعات به شمار می‌رود. این برنامه‌ها به نوعی مانع از رفتن به سراغ شبکه‌های اجتماعی می‌شود.
وی بیان کرد: یکی از دلایلی که خانوادهها بیشترین زمان را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنند، نداشتن فعالیت‌های مشترک با یکدیگر است به همین دلیل بیشتر به سمت شبکه‌های اجتماعی رغبت می‌یابند.
حجت‌الاسلام داوودی اظهار کرد: امروزه شبکه‌های مجازی رقیب مدرسه، خانوادهها و صداوسیما هستند. همه موارد بستگی به نوع تعامل و اکثرالعملی است که آنها می‌توانند از این شبکه‌ها قوی‌تر و یا منفعل باشند. به هرحال این رقیب یک واقعیت است و باید آن را جدی گرفت و برایش برنامه‌ریزی مناسب داشت تا بتوان مدیریت کرد.
وی یادآور شد: اگر بتوانیم فضا را مدیریت کنیم و شبکه‌های داخلی توسط خود ایرانیان کنترل شود، قطعا می‌توان از این شبکه‌های مجازی به عنوان مکمل برای ارتقای تربیت فرزندان و خانوادهها استفاده کرد.
جای خانواده را با فضای مجازی پر نکنیم
امروزه به واسطه فناوری‌های نوین و پیشرفت‌هایی که در زمینه‌های گوناگون دانش و تکنولوژی در زندگی انسان صورت گرفته، استفاده از اینترنت و حضور در فضاهای مجازی بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم در بیشتر جوامع شده است بطوری که افراد در همه سنین بخش زیادی از وقت خود را در اینترنت و فضای مجازی سپری می‌کنند و همین امر سبب شده است تا جایگاه خانواده کمرنگ شود و به نوعی این فضای نوین جایش را بگیرد. ارتقای سواد رسانه‌ای، مدیریت زمان و برنامه‌ریزی برای برنامه‌های دسته جمعی از جمله عواملی است که می‌توان سبب استحکام خانواده در عصر دیجیتال شد.
